Jeff Koons

Jeff Koons (1955)

Jeff Koons is een Amerikaanse object- en conceptkunstenaar en wordt ook wel beschouwd als een belangrijke kunstenaar van het postmodernisme, die kitsch in beeld bracht. Hij wordt ook wel tot de Commodity-art gerekend.

Banaliteit is het sleutelwoord in de kunst van Jeff Koons. In zijn met de computergestuurde inktjet geschilderde pornotafereeltjes en groteske objecten uit porselein, hout, staal en glas, weerspiegelt zich immers de eendimensionale beeldcultuur van reclame en televisie.

Koons studeert van 1975 tot 1975 aan het Maryland Institute of Art in Baltimore, daarna bezoekt hij het Art Institute of Chicago.

Wie het verloop van Koons' carrrière bekijkt, ziet daarin aanvankelijk de bevestiging van zijn typisch Amerikaanse vertrouwen in de maakbaarheid van het bestaan. In New York werkt hij jarenlang als beursspeculant op de aandelenbeurs om de productie van zijn kostbare kunstwerken te kunnen bekostigen.

In 1979 presenteert hij zijn eerste speelgoed in dozen van plexiglas. In 1980 heeft hij zijn eerste solotentoonstellling in het New Museum of Contemporary Art, New York, met zijn reeks The New, huishoudelijke apparaten in verlichte vitrines.

In 1985 beleeft Jeff Koons zijn tentoonstelling van de reeks Equilibrium, aquariums met drijvende basketballen en bronsgietsels van zwemmende en drijvende voorwerpen, in de Internatianal With Monument Gallery, New York.

Toen het Stedelijk Museum in Amsterdam in 1988 het werk Ushering in Banality, het berucht geworden levensgrote varken met engeltjes kocht, haalde dit bericht alle kranten en de TV.

Tussen 1990 en 1994 werkte Koons met het Italiaanse Europarlementslid Ilona Staller, beter bekend als de pornoster Cicciolina, aan fotowerken en films. Wereldfaam verwerft Koons met de serie kunstwerken 'Made in heaven', die laat zien hoe hij de liefde bedrijft met de platinablonde Italiaanse pornoster, met wie hij later zal trouwen. Ironisch genoeg zal juist dit 'ideale' huwelijk Koons' leven een tragische wending geven: zijn vrouw verlaat hem en ontvoert hun jonge zoontje Ludwig.

Niemand maakt zulke toegankelijke kunst als de altijd glimlachende en keurig geklede Jeff Koons. Zoals de 12 meter hoge, met bloemen beklede hondenpup die de wacht houdt bij de ingang van het Guggenheim Museum in Bilbao.

Het grote publiek is dol op Koons' kleurige, optimistische werk. Kunstcritici beschuldigen hem echter van cultuurcynisme, een aantijging die hij ontkent. 'Ik hou nu eenmaal van kunst die verleidt', zegt hij. 'En ik heb vertrouwen in mijzelf en in het leven. Ik wil daarom kunst maken waar mensen vertrouwen in kunnen hebben.'

'Ik geloof dat mijn smaak werkelijk onbelangrijk is. Mijn werk probeert zich te presenteren als de underdog. Het stelt dat mensen alles moeten omhelzen'.

In zijn werk stelt Koons de wijze waarop de consumptiemaatschappij de moderne mens bepaalt in zijn beeld van de werkelijkheid aan de orde. Daarbij spelen aspecten als sociale klassen, seksualiteit, media, maar ook de functie van kunst tegenover populaire cultuur een rol. Hij werd midden jaren tachtig bekend met werken die bestonden uit stofzuigers in vitrines van perspex en basketballen in glazen watertanks. Ook liet hij vaklieden voorwerpen uit de massacultuur, vaak min of meer kitsch, afgieten in roestvrij staal, uit hout snijden of als keramiek vervaardigen. Een kernbegrip voor Koons is banaliteit: men voelt zich er altijd boven staan.

Met zijn ironische presentaties van consumentenproducten en zijn erotisch-pornografische tableaus, bekritiseerde Koons op zijn eigen wijze de psychologische manipulaties en het financiële winstbejag in de kunsthandel. Jeff Koons onderzoekt de drijfveren, waarom mensen dingen willen hebben in de zogenaamde consumptiemaatschappij. Zijn glanzende 'schilderijen' en objecten zijn een verheviging en een verheerlijking van de populaire beeldcultuur. Ze kennen geen gejaagdheid of verborgen betekenissen. De primaire opdracht is: aandacht trekken, blikken vangen, verleiden. Koons weet steeds opnieuw de aandacht te trekken door een zorgvuldige media- en marketing-strategie. Hij brengt zijn werk met een uitgekiende timing, in series op de markt en speelt zo in op de behoefte aan dat wat nieuw is en sensationeel. Daarbij zet hij zijn persoon en privé leven doelbewust in. Hij treedt op in talkshows, organiseert advertentiecampagnes om zijn tentoonstellingen te promoten en laat zich uitgebreid door publiekstijdschriften interviewen en fotograferen.

Niet alleen Koons' leven, maar ook zijn kunstwerken hebben een complexere kant dan een eerste indruk doet vermoeden. Zo legt hij voor de camera uit dat zijn beroemde sculptuur van een blonde vrouw die de Pink Panther omhelst, eigenlijk gaat over de schaamte die bij masturbatie hoort. En geeft hij toe in zijn kunst graag het beeld van chocolade te gebruiken, niet alleen omdat het er aantrekkelijk uitziet, maar ook omdat het associaties wekt met menselijke uitwerpselen. Het is duidelijk: Jeff Koons is meer dan een gladde kunstenaar/zakenman die veel vertrouwen in het leven heeft.